پاسارگاد و وصیت نامه کورش بزرگ

بیژن تلیانی ; پاسارگاد، گنجینه فرهنگی و هنری با عظمتی است که تاکنون مجموعه آن برای مردم نیک نمایان نشده است. با یادآوری نام او، فقط شکل ظاهری آرامگاه کوروش در اذهان تداعی می شود. هر چند نام و یاد و نماد کوروش بزرگ، حیات بخش کل مجموعه بوده، ولی این سرزمین کهن همواره مهد تمدن و تاریخ بشری بوده است. پاسارگاد که به دشت مرغاب هم معروف شده است، جلگه مرتفعی در شمال غربی استان فارس است. شکل ظاهری آن شبیه مستطیل است، به طوری که در شمال ۱۲ - ۱۰ کیلومتر عرض و در شرق و غرب ۲۵ کیلومتر طول دارد. قسمت پایین آن به تنگه یی ختم می شود که جنوب غربی آن ۶۲ کیلومتر طول و ۲۰۰ تا ۵۰۰ متر عرض دارد. در کتب تاریخی وجه تسمیه پاسارگاد اینچنین بیان شده اند. نخستین کسی که پایتخت کوروش «پاسارگاد» را نام برده، کتزیاس پزشک یونانی و داریوش دوم و اردشیر دوم هخامنشی است. وی نوشته است کوروش در همین محل بر آخرین پادشاه ماد غلبه کرده است. طبق نوشته کتزیاس، کوروش شهر پاسارگاد را در همان محل ساخت. حتی پلوتارخوس می گوید؛ «تاجگذاری شاهان هخامنشی در پایتخت کوروش بزرگ یعنی پاسارگاد صورت می گرفت.» طبق پژوهش های انجام شده پاسارگاد از دو واژه «پارس» و «گده» ساخته شده و در اصل «پرسه گده» بوده است. باشکوه ترین اثر تاریخی پاسارگاد آرامگاه کوروش بزرگ است که پیکر مقتدرترین، مردمی ترین و عادل ترین امپراتور شرق باستان را در سال ۵۲۹ یا ۵۳۰ پیش از میلاد در آغوش گرفته است. نمای ظاهری آرامگاه، ساده ولی زیبا و باشکوه است. این بنا از سنگ های مرمر کوه های شمالی سیوند، ۳۰ کیلومتری جنوب جلگه پاسارگاد ساخته شده است. شکوه و آوازه کوروش بزرگ در گستره تاریخ چنان درخشیده که در کتاب اشعیا نبی حتی لقب مسیح به او داده شد. یهودیان در سال های متمادی انتظار ظهور او را می کشیدند. در همان کتاب او نیز از طرف خدا شبان خوانده شد، زیرا قوم یهود را مانند گله یی پاسبانی می کرد. به قول تمام تاریخ نویسان و ایران شناسان جهان کوروش بزرگ امپراتوری خود را براساس خشونت که دیر یا زود فاتح موقتی را مورد غضب ملت مغلوب قرار دهد و از کشور می راند بنا نکرد و حقوق ساکنان بابل و ارزش تاریخی گذشته و مفهوم عالی تمدن آن را تصدیق کرد. کتاب حاضر حاصل آخرین پژوهشی است که درباره پاسارگاد و شخص کوروش بزرگ انجام شده و می تواند منبعی باشد موثق برای دیگر پژوهندگان. کتاب دارای بخش های گوناگونی است؛ مانند موقعیت پاسارگاد، وجه تسمیه پاسارگاد، مجموعه تاریخی پاسارگاد و آرامگاه کوروش بزرگ، تولد هنر و معماری هخامنشی، نام و یاد کوروش بزرگ در تاریخ، درفش همایی کوروش، پایان کار کوروش بزرگ، وصیت نامه کوروش، پاسارگاد؛ زیباترین شاهکار شعر جهان، گنجینه پاسارگاد، مهر زمان کوروش بزرگ، سکه ها و...