سنگ نبشته ی داریوش بزرگ در بیستون

نقش‌برجستۀ بیستون بر سر راه همدان به کرمانشاه مهم‌ترین نقش‌برجسته‌ و کتیبۀ عصر هخامنشی است که به دستور داریوش اول هخامنشی نقر گردیده است. در این نقش‌برجسته تصویر رهبران شورشی دستیگر و به بندکشیده شده در مقابل داریوش به چشم می‌خورد. این‌ها رهبران شورش‌هایی بودند که در دو سال اول پادشاهی داریوش در سراسر قلمروی هخامنشیان دست به شورش زدند و سپاهیان داریوش همۀ آن‌ها را شکست دادند. در زیر پای داریوش نیز، گئومات مغ یا بردیای دروغین قرار گرفته که اصلی‌ترین شورشی آن زمان به شمار می‌رفت. داریوش داستان این شورش‌ها و نبردهای خود با شورشیان را در کنار نقش برجسته‌ و در پنج ستون به خط میخی و زبان فارسی باستان نوشته است. هم‌چنین چنان که رسم بود ترجمه‌های عیلامی و بابلی این نوشته‌ها را نیز در کنار آن‌ها آورده است. در این کتاب روایت فارسی باستان و عیلامی کتیبۀ بیستون همراه با آوانویسی و ترجمه آورده شده است. دانشمندان با خواندن کتیبۀ بیستون بود که توانستند خط میخی فارسی باستان را رمزگشایی کنند و تمام علایم الفبایی آن را بیابند. روالنیون آخرین فردی بود که در تکامل رمزگشایی این خط کوشید. در انتهای کتاب تصاویری رنگی از آثار مربوط به عصر هخامنشی به خصوص نقش‌برجستۀ بیستون ضمیمه شده است.